با نزدیک شدن زمان امتحانات برای نوجوانان، یکی از دغدغه‌های همیشگی والدین این است که چگونه آن‌ها را روی خواندن و دوره کردن درس‌هایشان متمرکز کنند. اغلب موارد نیز در ارائه‌ی راه‌حل‌هایی برای مؤثرتر کردن شیوه‌ی درس‌خواندن و یا لااقل قابل تحمل‌تر کردن آن ناکام می‌مانند.
از طرف دیگر، خود نوجوانان هم اغلب دچار اضطراب فصل امتحانات می‌شوند و یکی از دلایل مهم اضطراب این است که دلشان نمی‌خواهد والدینشان را نا امید کنند.
برخی از روانشناسان و متخصصان آموزش دریافته‌اند که در زمان امتحانات والدین می‌توانند با انجام بازی‌های رومیزی با فرزندان نوجوان خود نه تنها از استرس آن‌ها بکاهند، بلکه به تقویت حافظه و همچنین افزایش دقت و تمرکز آن‌ها کمک کنند.
در حقیقت بازی‌های رومیزی علاوه بر آرامش‌بخشی، دارای خاصیت‌های مهارت محور هم هستند و می‌توانند کودکان و نوجوانان را به مهارت‌های زندگی ارزشمندی مثل پذیرش شکست و پیروزی، تفکر استراتژیک و سازمان‌یافته، و مهارت‌های اجتماعی مجهز سازند.
برای مثال در برخی از بازی‌ها بازیکنان می‌آموزند که اگر برای رسیدن به هدف یک استراتژی درست کار نکرد، باید آن را تغییر داد- نکته‌ای که هم در مسائل تحصیلی و هم در زندگی به طور کلی می‌تواند بسیار مفید باشد.
دکتر کایرن کالن، روانشناس تربیتی می‌گوید: «ذهن ما همیشه به دنبال تنوع و انگیزه است و مطمئناً ساعت‌ها نشستن و به متون درسی چشم دوختن انگیزه برای یادگیری را کم‌رنگ می‌کند؛ بنابراین بردگیم‌ها یا بازی‌های رومیزی می‌توانند مثل تحرکات بدنی و تعاملات اجتماعی انگیزه‌بخش باشند.»
بازی‌هایی که به صورت چند نفره انجام می‌شوند هم شرایطی را به وجود می‌آورند که ذهن باز شود و هم فرصتی کیفی برای تقویت مهارت‌های شناختی ایجاد می‌کنند. از سوی دیگر، بازی‌های معمایی تک نفره هم باعث چابکی ذهن و بالا رفتن اعتماد به نفس می‌شوند.
بدیهی است که بازی‌های رومیزی به دلیل تنوع می‌توانند مهارت‌های مختلفی را پوشش دهند؛ بنابراین برای انتخاب بازی بسیار مهم است که بدانید به دنبال تقویت چه مهارت‌هایی هستید. در اینجا به برخی از مهم‌ترین مهارت‌ها می‌پردازیم:
حافظه
به گفته‌ی روانشناسان هر بازی‌ای که قدرت تجسم را افزایش دهد، حافظه را هم تقویت می‌کند.
یکی از بهترین روش‌ها برای به خاطر سپردن موضوعات مختلف تجسم تصویری آن‌هاست؛ به این معنی که هر مفهوم یا عبارتی را به صورت یک سفر تصویری درآوریم و آن را به صورت یک سفر آشنا، مثل راه خانه تا مدرسه، به خاطر بسپاریم.
بنابراین هر بازی‌ای که درک تصویری و قدرت تجسم را تقویت کند برای حافظه هم خوب است. با تقویت قدرت تجسم بچه‌ها راحت‌تر می‌توانند از تکنیک سفر تصویری استفاده کنند.
بازی‌هایی مثل کارت‌های حافظه، ماکیتو، زنبورک، کی‌کو، قایم موشک، ذره‌بین، دو چشمی و تیزبین می‌توانند در تقویت حافظه، افزایش دقت و تمرکز و تغییر و حال و هوای نوجوانان مؤثر باشند.
چابکی ذهن و حل مسئله
با توجه به محدودیت زمان، بسیاری از امتحانات به سرعت عمل و چابکی ذهن احتیاج دارند. در عین حال برای پاسخ درست دادن به سؤالات امتحانی توان حل مسئله نقش بسیار مهمی دارد.
برای افزایش سرعت ذهن در پردازش اطلاعات و واکنش سریع نشان دادن و حل مسئله بازی‌های جمعی فراوانی می‌توان پیشنهاد داد که از آن جمله می‌توان به کولاژ، مستر اختاپوس، دوزک، کیوبیتس، شتر گاو پلنگ و فکربرتر اشاره کرد. از بین بازی‌های فردی که بخصوص قدرت حل مسئله را افزایش می‌دهند، می‌توان از نقطه بازی، سودوکو، شوکوپارک، کاپیتان و کاتامینو نام برد.
دقت و تمرکز
بهترین بازی‌ها برای افزایش دقت و تمرکز بازی‌های استراتژیک طولانی‌تر مثل شطرنج هستند. هر چند قانع کردن نوجوانان به بازی شطرنج ممکن است دشوارتر از کشاندن آن‌ها به سمت بردگیم‌های جدیدتر مثل مونوپولی، بازرگان، گبه بازی، باغ‌های معلق بابل، هرم هوش و آزول باشد.
در عین حال بازی‌های کارتی مثل اسکیپ‌بو، اونو، ناشتایی، دوجین و درهم‌سرا هم سریع‌تر انجام می‌شوند و هم بازی‌های سبکتر و نشاط‌آورتری هستند.
سخن آخر
دست آخر اینکه بهترین حالت این است که مطالعه و بازی به صورت پشت سر هم و برای مدت زمانی مشخص انجام شوند. روانشناسان می‌گویند: «بهترین نتیجه را کسانی می‌گیرند که ۲۰ دقیقه مطالعه می‌کنند، ۲۰ دقیقه بعد را کار دیگری، برای مثال بازی، می‌کنند و دوباره ۲۰ دقیقه درس می‌خوانند.»
در نهایت فراموش نکنیم که مهم‌ترین عامل در موفقیت یک برنامه‌ی درسی و مطالعاتی خود فرد است. بنابراین در طراحی هر برنامه‌ای برای درس خواندن باید از خود نوجوان پرسید که چه چیزی باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشد و اینکه بعد از یک زمان سخت درس خواندن چه چیزی او را خوشحال می‌کند.
توصیه‌هایی برای نوجوانان
- همه‌ی دانش‌آموزان در زمان امتحانات تا حدودی استرس و اضطراب را تجربه می‌کنند؛ بنابراین داشتن استرس امری طبیعی است.
- به نتایج خود در کل نگاه کنید؛ نتیجه‌ی یک امتحان شما و آینده‌ی شما را رقم نمی‌زند.
- خودتان، روش درس خواندتان و نمراتتان را با همکلاسی‌هایتان مقایسه نکنید.
- در مورد احساساتتان با بزرگترها حرف بزنید.
- برای تلاشی که می‌کنید تا برای امتحانات آماده شوید، به خودتان جایزه بدهید.
- خوب بخورید و خوب بخوابید.
توصیه‌هایی برای والدین
- به نتایج فرزندتان در کل نگاه کنید؛ با نمره‌ی کم گرفتن در یک امتحان دنیا به آخر نمی‌رسد. به فرزندتان نشان دهید که به او افتخار می‌کنید.
- بیشتر به تلاش توجه کنید تا به نتیجه.
- از انتقاد مداوم بپرهیزید و حمایت خود را به فرزندتان نشان دهید.
- یک برنامه‌ی متعادل را تشویق کنید که در آن فرزندتان ضمن مطالعه، خوب بخورد، خوب استراحت کند، خوب تفریح کند و فعالیت بدنی داشته باشد.
- سعی کنید در کنار فرزندتان باشید؛ مشاهده کنید، گوش کنید و حمایت کنید.